Doc dr Irena Ćojbašić1,2
1Medicinski fakultet Univerziteta u Nišu
2Klinika za hematologiju, alergologiju i kliničku imunologiju Univerzitetski Klinički centar Niš
Gošeova bolest (GB) je načešća sfingolipidoza. GB je retka, autosomno-recesivna genetska bolest uzrokovana mutacijama u GBA1 genu. To dovodi do izrazito smanjene aktivnosti lizozomalnog enzima, glukocerebrozidaze koja hidrolizuje glukozilceramid u ceramid i glukozu. Akumulacija glukozilceramida i povezanih sfingolipida je udružena sa multi-sistemskom bolešću i raznovrsnim kliničkim manifestacijama.
Za postavljenje dijagnoze GB potrebno je uraditi enzimske analize, molekularna testiranja, odrediti specifične biomarkere, dok biopsija koštane srži nije neophodna. Dijagnoza GB se može potvrditi dokazivanjem smanjene aktivnosti kisele β-glukocerebrozidaze u leukocitima. Ispitivanje se izvodi u leukocitima krvi ili kulturi fibroblasta pomoću fluorescentnog supstrata ili pomoću testa suve tačke krvi. Preciznije tehnike, poput protočne citometrije, mogu se koristiti za kvantifikaciju aktivnosti enzima u specifičnim populacijama ćelija kao što su monociti, gde je nivo enzima znatno veći nego u drugim ćelijama. Molekuarna analiza je neinvazivna i pruža tačnu i definitivnu dijagnozu. Tipične mutacije za GB su N370S, L444P, IVS2+1, C84GG. Molekularna analiza gena GBA1 je komplikovana prisustvom visoko homolognog pseudogena koji obuhvata nekoliko mutacija, što ako postoji u aktivnom genu dovodi do Gošeove bolesti. Negativan rezultat za uobičajene mutacije GBA1 genu ne isključuje Gošeovu bolest. Biomarkeri su u korelaciji sa količinom skladištenja glukocerebrozida i važni su za adekvatnu dijagnozu, početak terapije, praćenje progresije bolesti, korekciju i optimizaciju terapije. Određivanje nivoa hitotriozidaze i glukozilsfingozina identifikovani su kao osetljivi specifični biomarkeri za dijagnozu i praćenje terapijskog odgovora kod pacijenata sa GB.
Postavljanje dijagnoze GB je izazov zbog veoma varijabilnih fenotipskih prezentacija i preklapanja sa drugim poremećajima. Ovo dodatno komplikuje sve veći broj asimptomatske dece koja se dijagnostikuju genetskim skriningom. Pošto je lečenje GB može biti skupo i dugotrajno, odlučivanje kada i kako započeti lečenje može biti teško. Jasnije razumevanje različitih prezentacija bolesti u različitim godinama može dovesti do boljeg lečenja i savetovanja pacijenata/roditelja.
