Dr sci. med. Iva Perović Blagojević
Alergijska reakcija predstavlja neočekivan i neadekvatan odgovor imunološkog sistema na različite faktore (alergene) iz spoljašnje sredine. Najčešće se ispoljava kao reakcija rane preosetljivosti (tip I) i posredovana je alergen-specifičnim IgE antitelima. Alergijske bolesti su danas najčešća hronična oboljenja kod dece i odraslih, posebno u razvijenim zemljama. Procenjeno je da 20 % svetske populacije boluje od neke vrste alergije.
Za razliku od drugih hroničnih bolesti, alergijske bolesti počinju još u najranijem detinjstvu, a prema mišljenju nekih autora čak i prenatalno. Alergije na nutritivne alergene se sreću kod 2 -8% dece i to najčešće u uzrastu odojčeta i malog deteta. Sa druge strane, rezultati velike Internacionalne studije astme i alergija kod dece (ISAAC) pokazali su da je najveća prevalenca simptoma astme kod dece predškolskog i školskog uzrasta.
In vitro laboratorijska dijagnostika alergija uključuje čitav niz testova koji se koriste da potvrde alergijsku reakciju, odrede tip/mehanizam reakcije (posredovana imunoglobulinima ili ćelijama), identifikuju pokretača/uzročnika senzibilizacije (alergen), i za praćenje uspešnosti terapije. Određivanje tipa/mehanizma alergijske reakcije uključuje merenje koncentracije ukupnog serumskog IgE (skrining za atopiju, kao i razlikovanje atopijskih-alergija od neatopijskih bolesti-intolerancija), broja eozinofilnih granulocita u cirkulaciji, perifernom razmazu krvi i razmazu brisa nosa (pomoć u proceni trenutne izloženosti alergenu i fenotipizaciji astme), te bazofilnih granulocita (dodatni parameter u proceni alergijske bolesti) i serumske koncentracije eozinofilnog katjonskog proteina – ECP (marker aktivacije eozinofila, pogodan za praćenje stepena inflamacije kod astmatičara i efikasnosti terapije).
Uzročnik alergijske reakcije se određuje posredno merenjem serumske koncentracije alergen-specifičnog IgE. U tu svrhu se koriste različite imunohemijske metode: semikvantitativne (imunoblot metoda, paneli koji sadrže nutritivne/inhalatorne alergene) i kvantitativne metode (imunohemijske metode koje odlikuje velika dijagnostička specifičnost i osetljivost). Određivanje alergen-specifičnog IgE u serumu se koristi i kada se ne mogu primeniti kožni testovi (atopijski dermatitis) ili testovi provokacije (opasnost od anafilakse – nutritivni alergeni), kao i za praćenje efikasnosti terapije.
In vitro testovi za alergije uključuju i druge funkcionalnije testovi, kao što su testovi aktivacije bazofila (BAT) koji omogućavaju da se bolje definiše IgE profil pacijenta. Ovaj test je prilično specifičan, ali složen za izvođenje, pa je stoga ograničen na odabrane situacije.
Iako je laboratorijsko ispitivanje alergija neophodno za postavljanje dijagnoze alergijskih bolesti, postoje ograničenja koja utiču na tačnost rezultata primenjenih testova. Preanalitičke greške uključuju vreme uzorkovanja krvi za određivanje ukupnog IgE, specifičnog IgE, ECP i broja eozinofilnih granulocita (sezonske alergije, alergije na lekove i otrove insekata, uticaj brzine koagulacije i temperature na koncentraciju ECP). Analitički problemi odnose se na primenu standardizovanih imunohemijskih metoda za određivanje ukupnog i specifičnog IgE. Post-analitički problemi odnose se na korelaciju između rezultata in vitro testova sa rezultatima in vivo testova (kožni testovi, provokacijski testovi) kao i sa kliničkim podacima. Pomenuta korelacija je najvažnija za dijagnozu i kontrolu alergijske bolesti
